مصاحبه كننده و مصاحبه شونده باید چه خصوصیاتی داشته باشند؟
اصول، روش ها و شگردهايي در زمينه مصاحبه وجود دارد كه اگر رعايت شود مي تواند مصاحبه را از جميع خصايصي كه وجه امتياز آن است برخوردار سازد.
معناي اين سخن آن است كه هم مصاحبه كننده بايد مسائل و ظرافت ها و خصوصياتي را بداند و مراعات كند و هم مصاحبه شونده از ويژگي هايي برخوردار باشد تا محصول كار، يك مصاحبه مهم، خبرساز و توجه برانگيز باشد.
طرز صحبت و رفتار مصاحبه كننده، متانت و گيرايي او، نحوه شروع مصاحبه و شناخت خصوصيات فكري و اخلاقي مصاحبه شونده، سنجش فضا و شرايط مصاحبه، موقع شناسي، نزدن حرف بي موقع توجه و دقت به سخنان گوينده و در صورت لزوم يادداشت برداري، مبارزه با حاكم شدن سكوت و سردي بر جو مصاحبه و خاموش ماندن مصاحبه شونده، توجه به حواشي و فضاي مصاحبه، داشتن اطلاعات شخصي درباره موضوع مورد مصاحبه توسط مصاحبه كننده و ويژگي هاي ديگر از جمله مواردي است كه در هر مصاحبه بايد مورد نظر باشد و اگر هر كدام از اين وارد در جاي خود رعايت شود و نقش خود را به خوبي ايفا كند، محصول كار، مصاحبه اي جالب، خبرساز و ممتاز خواهد بود و در غير اين صورت مصاحبه كننده نقش يك ضبط صوت را انجام داده است و با اين وضع نيازي به وجود او نيست. بنابراين مصاحبه كننده بخصوص هنگام مصاحبه با شخصيتي كه گفت وگو با او به سادگي امكان پذير نيست بايد مراقب رفتار و گفتار خود باشد و هم در حركات خود متانت و گيرايي لازم را به كار گيرد و هم سنجيده سخن بگويد، از بيان جمله يا مطلبي كه ممكن است شخصيت او را خدشه دار سازد يا به اصطلاح مصاحبه شونده را برماند و او را در سخن گفتن محتاط و محافظه كار كند خودداري كند. گاهي اوقات (البته فقط گاهي اوقات و نه غالباً) شروع مستقيم مصاحبه يا مطرح ساختن سؤالات تند و برخورنده مي تواند بدترين نوع شروع كار باشد و مصاحبه شونده را تا آخر در لاك محافظه كاري، ترس و احتياط فرو برد و مصاحبه گر هيچ گاه نتواند پاسخ سؤالات اساسي خود را از او بگيرد. هوش و ذكاوت مصاحبه گر و شناخت شخصيت طرف مصاحبه و عنوان كردن مطالبي كه به دل او بنشيند و او را به اصطلاح رام و خشنود سازد مي تواند كيفيت كار را تا حد زيادي بالا ببرد. بنابراين در صورت كافي بودن وقت و اقتضاي زمان و مكان و فضاي مصاحبه، مي توان مصاحبه را با طرح مطالب جنبي و مورد علاقه مصاحبه شونده آغاز كرد و به اصطلاح از اول طرح دوستي و رابطه دو طرفه را با او ريخت و سپس به آرامي به سؤالات اصلي رسيد و پاسخ هاي لازم را از او گرفت. البته همين جا لازم به توضيح است كه در تنظيم و پياده كردن متن مصاحبه لازم نيست همين ترتيب رعايت شود بلكه بيشتر اوقات ترتيب مطالب بر اساس اهميت و تازگي آن صورت مي گيرد كه در جاي خود توضيح بيشتري خواهيم داد. مصاحبه كننده موقع انجام مصاحبه نبايد نسبت به هيچ رويداد، حركت و تحولي در فضاي مصاحبه بي توجه باشد. بلكه بايد كليه زوايا و حواشي محل، موضوع و اشخاص، رفت و آمدها و ديگر مسائل را زير نظر داشته باشد. چه ممكن است بسياري از آنها در ساخت و پرداخت فضاي مصاحبه و دادن تصوير از آن به كمكش بشتابد و يا گاهي اوقات همين مسائل حاشيه اي در متن مصاحبه وارد شود و آن را از گيرايي و تأثير بخصوصي برخوردار سازد. خبرنگار بايد توجه داشته باشد كه در عين حال به عنوان يك ناظر و شاهد عمل مي كند و هر خبر فقط يك بار اتفاق مي افتد و ديگر تكرار نمي شود، در نتيجه بايد حتي به جزييات امر حساس و دقيق باشد.
برخي مصاحبه شونده ها از ضبط صوت بيم دارند و با ديدن آن از گفتن بسياري از مطالب خودداري مي كنند بنابراين يادداشت برداري در مواقع ضروري مي تواند به كمك مصاحبه كننده بشتابد و در عين حال هيچ گاه نبايد به ضبط صوت و كاركردن درست آن اعتماد كرد، بايد اين آمادگي را داشت كه اگر ضبط اصلاً كار نكرد يا نوار نامفهوم بود چيزي را از دست نداد.
بكارگيري حافظه و به خاطر سپردن بسياري از مطالبي كه مصاحبه شونده مي گويد نقش مهمي در انجام سريع و درست كار دارد. چه اولاً ضبط صوت، حركات و سكنات و حالات را ضبط و منعكس نمي كند بنابراين روح و جان مصاحبه بايد توسط مصاحبه گر در پيكر مصاحبه دميده شود، ثانياً برخي اوقات بخصوص در جاهاي حساس و در مورد اشخاص بخصوص ممكن است خبرنگار از بردن ضبط صوت و حتي قلم و كاغذ به جلسه مصاحبه منع شود.بنابراين اينجا فقط نيروي حافظه و ضبط ذهني سخنان و حركات مي تواند سرنوشت بود و نبود يك مصاحبه را تعيين كند. (در اين مورد مثال مشخصي وجود دارد كه هنگام ارائه نمونه كار روي آن توضيح داده خواهد شد).
بسياري اوقات، حواشي يك مصاحبه و پرداختي كه مصاحبه گر به آن مي دهد، از خود مصاحبه گيراتر و خواندني تر است و حتي اگر خواندني تر نباشد، مصاحبه را جذاب تر و موثرتر مي سازد.
خبرنگار بايد با سكوت مصاحبه كننده، به هر دليل كه پيش آمده باشد مبارزه كند و با طرح سؤالات يا مطالب ديگر، عوض كردن موضوع و حتي در صورت لزوم پرداختن به برخي خاطرات و مسائل مورد علاقه طرف، او را دوباره به سخن گفتن درباره اصل موضوع ترغيب كند چه در غير اين صورت خود اين سكوت به محصول كار لطمه مي زند و مصاحبه را از تداوم، يكدستي و گيرايي مي اندازد. به ويژه اگر مصاحبه راديويي يا تلويزيوني باشد كه در اين مورد در جاي خود توضيح بيشتري خواهيم داد.
پست های مرتبط
