دكتر محمد مهدي فرقاني

اصول مصاحبه- مقدمه

مصاحبه يكي از جنجالي ترين و خبرسازترين بخش هاي كار مطبوعاتي و راديو تلويزيوني است كه اصول، تكنيك ها و انواع خاص خود را دارد و در عين آگاهي، تسلط و خبرگي، جرأت و جسارت مصاحبه كننده را براي باروري هرچه بيشتر مي طلبد. عمده ترين خبرهاي روز دنيا كه تيتر درشت روزنامه ها و سرفصل خبرهاي راديو و تلويزيون را مي سازد از طريق مصاحبه با شخصيت هاي مختلف درباره مسائل و موضوعات داغ سياسي، نظامي، اجتماعي و … توسط خبرنگاران و روزنامه نگاران زبده تهيه مي شود و گاه يك مصاحبه كوتاه به دليل اهميت و جايگاه ويژه اش، خبري جهاني مي شود و تا روزها و گاه هفته ها، تفسيرها، اظهار نظرها، مخالفت ها و موافقت ها و جنجال هاي زيادي را سبب مي شود و بسياري از اخبار ديگر را تحت الشعاع قرار مي دهد.
بنابراين مصاحبه شونده و مصاحبه كننده، دو عامل اصلي در تعيين ارزش، جايگاه و دامنه انعكاس مصاحبه هستند، كه اگر هر يك از آنها به دليلي دستمايه و تسلط لازم را بر موضوع مورد نظر نداشته باشد يا فاقد جرأت و جسارت لازم باشد مصاحبه چيزي جز انعكاس يك سري حرف هاي بي محتوا و فاقد ارزش نخواهيد بود كه طبعاً تأثير و انعكاسي در جامعه برجاي نخواهد گذاشت، خواننده را جذب نخواهد كرد و هيچ چيز را تغيير نخواهد داد.

برعكس، يك مصاحبه خوب مي تواند منشأ تغييرات و تحولات وسيع سياسي، اجتماعي اقتصادي، يا دست كم اعلام نقطه نظرها، مواضع و اخبار جديدي باشد كه جامعه تشنه دانستن آن است يا زمينه هاي پذيرش گسترده اي دارد.
بنابراين مصاحبه هميشه تنها آگاهي از نظرات شخص يا گروهي كه مورد مصاحبه قرار مي گيرد يا حتي آگاهي از نظرات اشخاص يا گروه هاي ديگر توسط شخصي كه اطلاعاتي در اين زمينه دارد، نيست؛ بلكه دست كم يكي از روش هاي سه گانة كسب خبر است (مصاحبه، رپرتاژ، آنكت) آن هم خبر ابتكاري و توليدي كه مي تواند خاص يك روزنامه، نشريه يا رسانه گروهي باشد و همين، بيشتر اوقات وجه تمايز مطبوعات و رسانه هاي گروهي با هم است و آنها را از يكنواختي و تكرار مكررات باز مي دارد. در غير اين صورت بخش مهمي از مطالب رسانه هاي گروهي تكرار مطالب خاصي است كه مردم قبلاً به طرق مختلف از آن اطلاع يافته اند و علاقة چنداني به خواندن و شنيدن مجدد آن ندارند. اما يك مصاحبة اختصاصي خوب توسط يك خبرنگار يا روزنامه نگار و يك روزنامه يك راديو و تلويزيون، هم مي تواند ميزان آگاهي مخاطبان و گيرندگان پيام و در نهايت ميزان آگاهي جامعه را بالا برد و هم اعتبار و حيثيت براي آن رسانه كسب كند و در نتيجه رسانه مزبور مي تواند ساير مطالب، پيام ها و به طور كلي محتواي خود را بهتر و مؤثرتر عرضه كند و به مخاطبانش القا نمايد. اما انجام يك مصاحبة خوب، پر سر و صدا و خبر ساز، شرايط و ويژگي هايي دارد كه اگر رعايت نشود جز سياه كردن صفحات مطبوعات يا پر كردن و گرفتن وقت راديو و تلويزيون حاصلي ندارد و بسياري اوقات اثر تبليغي منفي نيز در مخاطبان، جامعة جهاني برجاي مي گذارد. بنابراين در اين جزوه سعي مي شود به اجمال و گذرا درباره اصول انجام مصاحبه، شرايط مصاحبه كننده و مصاحبه شونده، انواع مصاحبه، ويژگي ها و كاربرد هر كدام از آنها و تكنيك هاي صحيح انجام مصاحبه بحث و گفت وگو شود. ولي پيش از آن لازم است به موقعيت، جايگاه و وضعيت فعلي مصاحبه در مطبوعات و رسانه هاي گروهي خودمان اشاره داشته باشيم تا پيشاپيش به سوالاتي كه ممكن است در ذهن بسياري از دانشجويان ارتباطات و يا مخاطبان پيام هاي ارتباطي دربارة علت بي محتوا بودن بسياري از مصاحبه ها و كمبود يا نبود مصاحبة خوب در مطبوعات و رسانه هاي گروهي پيش مي آيد پاسخ گفته باشيم.