نگارش و تنظيم مصاحبه

پس از انجام مصاحبه، نوبت تنظيم و نگارش آن مي رسد و اين كار نيز تكنيك ها و اصول ويژه اي دارد كه مي تواند همه زحمات و تلاش هاي مصاحبه گر را به باد دهد يا برعكس اين تلاش ها را به بهترين وجه به نمايش بگذارد و به اصطلاح كالايي مرغوب را در بسته بندي لوكس و جذاب به مشتري عرضه كند. تنظيم مصاحبه به چند صورت انجام مي گيرد كه بسته به نوع موضوع و محتوا در فضاي مصاحبه ممكن است تغيير كند. در مصاحبه هاي فوري معمولاً تنظيم به اين شكل صورت مي گيرد كه ابتدا مقدمه اي كوتاه درباره اصل موضوع مصاحبه و علت انجام آن، مشخصات، ويژگي ها، اسم، شغل و آدرس مصاحبه شونده ذكر مي شود و چون مصاحبه فوري بوده معمولاً يكي دو سؤال مطرح مي شود و پاسخ آنها بلافاصله مي آيد اظهارات مصاحبه شونده در اين مصاحبه ها بايد بدون تفسير و اظهار نظر نقل شود و مصاحبه شونده طوري انتخاب شود كه نماينده گروه هاي مختلف اجتماعي باشد و پاسخ سؤال تا حد امكان خلاصه شود البته اين كه گفته شد آدرس مصاحبه شونده ذكر شود اين كار بايد به صورت ضمني و غير مستقيم صورت گيرد و در كل مطلب مستتر باشد.

سه روش تنظيم مصاحبه هاي معمولي

مصاحبه هاي معمولي، به طور عموم به سه روش ممكن است تنظيم شود.

1. تنظيم به سبك هرم وارونه
2. تنظيم به صورت رپرتاژ
3. تنظيم به سبك بيان تاريخي.

الف: در تنظيم مصاحبه به سبك هرم وارونه همچنان كه در مورد خبر و گزارش نيز صادق است پرسش و پاسخ ها به ترتيب اهميت فراگيري و نقش تعيين كننده اي كه دارند تنظيم مي شوند و سير آن از مهم به طرف كم اهميت خواهد بود. در اين قبيل مصاحبه ها نيز معمولاً يك مقدمه كه علل و انگيزه هاي انجام مصاحبه، مشخصات مصاحبه شونده و فضاي مصاحبه را ترسيم كند در ابتداي مطلب خواهد آمد و بعد متن سؤال ها و پاسخ آنها به صورت مشخص و به ترتيب اهميت ذکر مي شود. گاه ممکن است در اين روش مصاحبه را با مهم ترين سؤال يا مهم ترين پاسخ موجود در مصاحبه شروع كرد و بعد علل و انگيزه هاي انجام مصاحبه و مشخصات لازم ديگر را در ارتباط با اين سؤال آورد و سپس به بقيه سؤال و جواب ها پرداخت.

ب: تنظيم به صورت رپرتاژ: گاهي اوقات ممكن است پرسش ها و پاسخ ها به صورت اصلي اهميت، گيرايي و كشش لازم را نداشته باشد و مصاحبه گر با استفاده از متن آنها، مصاحبه را به صورت گزارش با بيان غير مستقيم نقل كند و جابجا فضاسازي و تصوير پردازي لازم را به مصاحبه بدهد و هر جا لازم بود جمله اي يا قسمتي از يك سؤال يا جواب را به صورت مستقيم بيان كند و بقيه را به شكل غير مستقيم بياورد. همچنين گاه كه متن سؤال و جواب ها عينا” به دليل حساسيت موضوع، برانگيختن واكنش هاي احتمالي و جو سازي هاي غير اصولي قابل ذكر نباشد نيز مصاحبه گر، مصاحبه را به صورت گزارش و البته باز هم به ترتيب اهميت آن ذكر مي كند مگر آن كه پاره اي محظورات باعث شود كه مسائل كم اهميت تر ابتدا آورده شود تا فضاي ذهني و جو جامعه را آرام آرام آماده پذيرش مطالب اساسي و مهم و اصلي مصاحبه كند كه در اين صورت ممكن است ترتيب اهميت موضوع به هم بخورد.بعضي وقتها ممكن است مصاحبه كننده برخي اطلاعات را كه فاقد آن است از خود مصاحبه شونده به دست آورد ولي اين مطالب طوري بيان مي شود كه انگار خود مصاحبه كننده حضور داشته و مطلب به صورت رپرتاژ بيان مي شود.

ج: تنظيم به سبك بيان تاريخي: شايد ساده ترين نوع تنظيم مصاحبه، تنظيم آن به سبك تاريخي است كه در آن مصاحبه گر زحمت چنداني براي تنظيم به ترتيب اهميت و حساسيت موضوعات، دستكاري آنها و بالا و پايين بردنشان نمي كشد. يعني به همان صورت كه مصاحبه شروع شده و ادامه يافته و به پايان رسيده مطالب مصاحبه را دنبال هم رديف مي كند. اين شيوه تنظيم اساساً يا به دليل نا آشنايي مصاحبه گر با تكنيك هاي برتر تنظيم مصاحبه صورت مي گيرد، يا به خاطر همان حساسيت هايي كه اشاره شد و يا به دليل ويژگي خاص موضوع و اقتضاي آن و شخصيت مصاحبه شونده و مصاحبه كننده كه بيان تاريخي مصاحبه را به صورت بهترين شكل تنظيم آن در مي آورد.
همه اين ها كه گفته شد اصول كلي تنظيم مصاحبه بود اما روش هاي خاص ديگري نيز وجود دارد كه ممكن است هر مصاحبه گر، خود، ابداع كننده يا استفاده كننده آن باشد. يعني تنظيم مصاحبه نيز تا حدود زيادي به ذوق، قريحه و استعداد و سليقه و شخصيت مصاحبه كننده بستگي دارد و قدرت نوآوري و ابتكار او مي تواند روش هاي دلچسب تر و گيراتري را براي مصاحبه اش دست و پا كند. به علاوه تنظيم مصاحبه در هر زمينه مثلاً هنري، اقتصادي، سياسي، فرهنگي و … سبك و تكنيكي خاص را مي طلبد كه همچنان كه گفته شد اين ذوق و استعداد مصاحبه گر است كه هر يك از اين مصاحبه ها را منحصر به فرد يا عادي و معمولي مي سازد.